Rehabilitacja po udarze – klucz do powrotu do sprawności!
Udar mózgu to jedna z głównych przyczyn niepełnosprawności na świecie. W jego wyniku dochodzi do uszkodzenia struktur mózgowych, co prowadzi do zaburzeń ruchowych, czuciowych, poznawczych i mowy. Rehabilitacja po udarze odgrywa kluczową rolę w odzyskiwaniu sprawności oraz poprawie jakości życia pacjentów.
Udar jest to niespodziewane i poważne zaburzenie krążenia mózgowego, które w następstwie prowadzi do niedotlenienia i uszkodzenia tkanki mózgowej. W zależności od wystąpienia przyczyny krążenia mózgowego, udar może być wynikiem zablokowania naczynia krwionośnego (jest wtedy definiowany jako udar niedokrwienny) lub jego pęknięcia i wylewu krwi do mózgu (definiowany jako udar krwotoczny). Jest to stan nagły wymagający natychmiastowej interwencji zespołu medycznego. Każda dodatkowa minuta zaburzenie krążenia mózgowego zwiększa ryzyko trwałego uszkodzenia mózgu lub śmierci.
Udar mózgu można podzielić na dwa główne typy, które różnią się od siebie mechanizmem powstawania oraz późniejszym sposobem leczenia udaru:
Udar niedokrwienny występuje u ok. 80% przypadków pacjentów. Jest to najczęstsza postać udaru mózgu, która wynika z niedrożności naczyń krwionośnych. Efektem jest zmniejszenie lub całkowite zatrzymanie dopływu krwi do mózgu. Występuje on w momencie zablokowania naczynia krwionośnego w mózgu. Jego przyczyną może być zakrzep lub zator, który uniemożliwia prawidłowy przepływ krwi w mózgu. Brak dopływu krwi do mózgu powoduje niedokrwienie i w rezultacie komórki nerwowe obumierają.
Udar krwotoczny występuje znacznie rzadziej u pacjentów i odpowiada za ok. 20% przypadków. Powstaje na skutek pęknięcia naczynia krwionośnego i krwotoku do mózgu, co prowadzi do uszkodzenia okolicznych tkanek na skutek bezpośredniego działania krwi i zwiększenia ciśnienia wewnątrzczaszkowego. Często bezpośrednią przyczyną jest nadciśnienie tętnicze lub tętniak mózgu.
Udar mózgu jest jedną z najczęstszych przyczyn niepełnosprawności i zgonów na świecie. Wystąpienie udaru mózgu u człowieka jest związane z wieloma czynnikami ryzyka, które mogą mieć charakter zarówno genetyczny, jak i środowiskowy.
Najczęściej wymienianymi przyczynami udaru mózgu są:
choroby sercowo-naczyniowe,
nadciśnienie tętnicze,
cukrzyca,
zaburzenia rytmu serca,
miażdżyca,
niezdrowy styl życia.
Złamania kończyny dolnej to jedne z najczęściej występujących urazów w traumatologii narządu ruchu. Złamania kończyn dotyczą w równym stopniu osób w podeszłym wieku, które powstają w dużej mierze w wyniku osteoporozy oraz osób młodszych na skutek urazów mechanicznych, wypadków komunikacyjnych czy aktywności sportowej.
Kończyna dolna pełni kluczową funkcję w poruszaniu się, utrzymaniu równowagi i przenoszeniu ciężaru ciała u każdego człowieka. Je dysfunkcja ma poważne konsekwencje dla sprawności pacjenta.
Terapia manualna jest to jedna z najstarszych i najbardziej naturalnych form leczenia dysfunkcji układu mięśniowo-szkieletowego. Na przestrzeni ostatnich dekada przeżywa ona prawdziwy renesans jako uzupełnienie lub alternatywa dla leczenia farmakologicznego i zabiegów chirurgicznych. Dzięki swojej skuteczności, indywidualnemu podejściu do pacjenta i holistycznemu spojrzeniu na ciało człowieka, terapia manualna zdobywa coraz większe uznanie zarówno wśród fizjoterapeutów, jak i pacjentów.
1. Choroby sercowo-naczyniowe i miażdżyca
Jednym z najważniejszych czynników ryzyka udaru mózgu są choroby sercowo-naczyniowe. Ich wystąpienie prowadzi do uszkodzenia naczyń krwionośnych. Tego rodzaju uszkodzenia zwiększają prawdopodobieństwo powstawania zakrzepów. Miażdżyca jest to przewlekła choroba zapalna naczyń krwionośnych, która powoduje odkładanie się blaszek miażdżycowych w tętnicach. Wraz z biegiem czasu prowadzi to do ich zwężenia i utrudnienia przepływu krwi do mózgu. Szczególnie niebezpieczne jest uszkodzenie blaszki miażdżycowej. Organizm może zareagować wytworzeniem skrzepu, który może zablokować światło naczynia i spowodować udar niedokrwienny.
2. Nadciśnienie tętnicze
Nadciśnienie tętnicze jest jednym z najważniejszych czynników ryzyka powstania udaru niedokrwiennego oraz krwotocznego. Stale podwyższone ciśnienie krwi powoduje uszkodzenie ścian naczyń krwionośnych, zwiększając ryzyko ich pęknięcia. Długotrwałe nadciśnienie prowadzi do przerostu mięśniówki naczyń. Następstwem tego jest zmniejszenie ich elastyczności, co sprawia, że są one bardziej podatne na uszkodzenia. Mało elastyczne naczynia krwionośne nie są w stanie dostosowywać się do zmian ciśnienia w układzie krążenia. Nadciśnienie tętnicze sprzyja rozwojowi miażdżycy oraz powstawaniu tętniaków, które mogą ulec pęknięciu co może doprowadzić do krwotoku śródmózgowego.
3. Zaburzenia rytmu serca - migotanie przedsionków
Migotanie przedsionków jest jednym z najczęstszych zaburzeń rytmu serca, które znacząco zwiększa ryzyko udaru mózgu. Nieregularna praca serca sprzyja powstawaniu skrzeplin w jego jamach. W przypadku, gdy taki skrzep oderwie się i dostanie do krwiobiegu, może zablokować przepływ krwi, prowadząc do udaru niedokrwiennego. Osoby, które cierpią na migotanie przedsionków są narażone na pięciokrotnie wyższe ryzyko udaru w porównaniu do osób nieposiadających tego schorzenia.
4. Cukrzyca oraz insulinooporność
Choroba ta należy do grupy chorób metabolicznych. Cukrzyca prowadzi do uszkodzenia naczyń krwionośnych i zwiększa ryzyko udaru mózgu poprzez przyspieszenie procesów miażdżycowych. Wysoki poziom glukozy we krwi może spowodować przewlekłe uszkodzenie śródbłonka naczyń krwionośnych. Tego rodzaju uszkodzenie sprzyja powstawaniu blaszek miażdżycowych i zwiększa prawdopodobieństwo zamknięcia naczyń mózgowych przez skrzepliny. Insulinooporność jest to zmniejszona wrażliwość komórek na insulinę. Przyczynia się ona również do zaburzeń lipidowych i zwiększenia ryzyka powstawania zmian miażdżycowych w tętnicach.
5. Nieprawidłowy styl życia
Nieprawidłowy styl życia to jeden z czynników, który również zwiększa naszą podatność na wystąpienie udaru mózgu. Do czynników, które mogą zwiększyć szanse na wystąpienie udaru mózgu w przyszłości możemy wyróżnić:
palenie papierosów,
nadmierne spożycie alkoholu,
niezdrowa dieta,
brak aktywności fizycznej.
Każdy z wyżej wymienionych czynników możemy w łatwy sposób wyeliminować i w ten sposób zmniejszyć ryzyko udaru mózgu. Przykładowo - palenie tytoniu powoduje uszkodzenie śródbłonka naczyń krwionośnych, przyspiesza procesy miażdżycowe oraz zwiększa krzepliwość krwi, co sprzyja powstawaniu zakrzepów. Natomiast nadmierne spożycie alkoholu może prowadzić do wzrostu ciśnienia tętniczego oraz zaburzeń rytmu serca. Niezdrowa dieta przyczynia się do rozwoju otyłości, nadciśnienia i cukrzycy, które są głównymi czynnikami ryzyka udaru.
6. Czynniki genetyczne
Niektóre osoby są genetycznie predysponowane do wystąpienia udaru mózgu, szczególnie jak w najbliższej rodzinie występowały przypadki tej choroby. Dziedziczne są zaburzenia metaboliczne, takie jak hipercholesterolemia. Ponadto występują mutacje genetyczne, które negatywnie wpływają na układ krzepnięcia.
Diagnostyka udaru mózgu powinna być szybka i precyzyjna - czas jest kluczowy dla skutecznego leczenia. Nadrzędnym celem diagnostyki jest potwierdzenie, że doszło do udaru u pacjenta. Kluczowe jest określenie rodzaju udaru mózgu oraz ustalenie przyczyny powstania.
W celu potwierdzenia udaru i określenia jego typu, lekarze przeprowadzają następujące badania, które umożliwiają jego trafną diagnostykę:
Tomografia komputerowa (TK) – jest podstawowe badanie, które umożliwia zdiagnozowanie rodzaju udaru mózgu. Dzięki temu badaniu lekarz wie czy u pacjenta wystąpił udar niedokrwienny czy krwotoczny.
Rezonans magnetyczny (MRI) – jest dokładniejsza metoda obrazowania, szczególnie ważna i pomocna przy wczesnym wykrywaniu zmian niedokrwiennych.
Angiografia mózgowa – jest procedura medyczna, która umożliwia ocenić stan naczyń krwionośnych w mózgu.
USG dopplerowskie tętnic szyjnych – wykonując to badanie lekarz może dokonać oceny zwężeń w tętnicach dostarczających krew do mózgu.
EKG i echokardiografia – umożliwia wykrycie źródła zatorów u pacjenta z udarem mózgu.
Badania laboratoryjne – ocena poziomu glukozy, elektrolitów i parametrów krzepnięcia. Są badania uzupełniające, które dopełniają ogólny obraz i bieżący stan zdrowia diagnozowanego pacjenta.
Fizjoterapia odgrywa kluczową rolę w procesie rehabilitacji pacjentów po udarze mózgu. Zabiegi fizjoterapeutyczne pomagają w przywracaniu utraconych funkcji ruchowych u pacjenta. Ponadto odpowiednia rehabilitacja prowadzona przez fizjoterapeutę umożliwi poprawę koordynacji i równowagi oraz zapobiegnie powikłaniom. Efektywna rehabilitacja wymaga indywidualnego podejścia do każdego pacjenta oraz ścisłej współpracy z zespołem medycznym, w tym neurologami, terapeutami zajęciowymi i psychologami.
Najważniejsze cele fizjoterapii po udarze mózgu
Podstawowe cele fizjoterapii po udarze obejmują:
Przywrócenie funkcji ruchowych i poprawę mobilności rehabilitowanego pacjenta.
Poprawę równowagi, koordynacji oraz propriocepcji.
Zapobieganie powikłaniom wynikającym z długotrwałego unieruchomienia tj: odleżyny.
Poprawę zdolności samodzielnego wykonywania codziennych czynności.
Redukcję bólu i poprawę komfortu życia u pacjenta.
Proces rehabilitacji prowadzony przez fizjoterapeutę jest długotrwały i powinien rozpocząć się jak najwcześniej, najlepiej już w pierwszych dniach po udarze, o ile stan pacjenta na to pozwala.
W pierwszych dniach po udarze, jeśli pacjent jest w stabilnym stanie, kluczowe jest rozpoczęcie wczesnej mobilizacji, aby zapobiec powikłaniom związanym z długotrwałym unieruchomieniem.
Pozycjonowanie pacjenta w celu zapobiegania odleżynom i przykurczom mięśniowym.
Bierne mobilizacje kończyn, jeśli pacjent nie jest w stanie poruszać nimi samodzielnie.
Ćwiczenia oddechowe w celu poprawy wentylacji płuc i zapobiegania zapaleniu płuc.
Wspomagane zmiany pozycji w łóżku oraz próby pionizacji, jeśli stan pacjenta na to pozwala.
W tej fazie fizjoterapeuta koncentruje się na przywróceniu u pacjenta kontroli nad ciałem, nauce chodu oraz poprawie koordynacji ruchowej.
Ćwiczenia czynne oraz czynno-bierne - pomagają w odbudowie siły mięśniowej i koordynacji ruchowej.
Trening chodu - obejmuje on początkowo naukę chodzenia z pomocą terapeuty, a następnie z wykorzystaniem balkonika lub laski.
Terapia lustrzana – jest on wykorzystywana w celu pobudzania aktywności u pacjenta, który posiada niedowład kończyn.
Terapia funkcjonalna (PNF, Bobath) – jest to zbiór metod fizjoterapeutycznych, które wspomagają odbudowę prawidłowych wzorców ruchowych.
Jeśli pacjent nadal wykazuje deficyty neurologiczne, rehabilitacja koncentruje się na dalszym usprawnianiu funkcji ruchowych, poprawie koordynacji oraz zwiększaniu samodzielności w codziennym życiu.
Ćwiczenia oporowe i wzmacniające są wykonywane w celu zwiększenia siły mięśniowej u rehabilitowanego pacjenta.
Hydroterapia – ćwiczenia w wodzie pomagają w poprawie zakresu ruchu i zmniejszają napięcie mięśniowe u pacejentów.
Terapia zajęciowa – umożliwia naukę wykonywania codziennych czynności (np. ubieranie się, jedzenie, higiena osobista).
Stymulacja elektryczna (FES) – wykonywana przy pomocy specjalistycznych urządzeń. Jest ona pomocna w pobudzaniu osłabionych mięśni i poprawie funkcji ruchowych.
Aby fizjoterapeuci mogli skutecznie prowadzić rehabilitację pacjentów po udarze, powinni regularnie uczestniczyć w specjalistycznych szkoleniach dla fizjoterapeutów i kursach doskonalących. Poniżej przedstawiamy listę wybranych szkoleń, które mogą znacząco podnieść Twoje kwalifikacje zawodowe i umożliwić skuteczną rehabilitację pacjentów po udarze mózgu.
Pierwszy z nich to kurs: Kończyna górna po udarze, który skierowane do fizjoterapeutów pragnących pogłębić swoją wiedzę i umiejętności w zakresie terapii kończyny górnej u pacjentów po udarze. Kurs łączy teorię z intensywną praktyką, umożliwiając uczestnikom zdobycie konkretnych narzędzi do pracy z pacjentem neurologicznym. Podczas szkolenia kończyna górna po udarze omówimy najnowsze metody terapeutyczne, strategie usprawniania funkcji ręki oraz sposoby wykorzystania nowoczesnych technologii w rehabilitacji. Skupimy się na praktycznych aspektach terapii – od oceny pacjenta po dobór skutecznych ćwiczeń i technik.
Doskonałym uzupełnieniem tego szkolenia jest kurs: Kończyna dolna po udarze, na którym zostaną omówione techniki wspierające proces rehabilitacji kończyny dolnej po udarze. Kurs łączy teorię z praktyką, koncentrując się na funkcjonalnym usprawnianiu pacjentów oraz przywracaniu ich zdolności do samodzielnego poruszania się. Podczas tego szkolenia zostaną omówione kluczowe zagadnienia związane z neurorehabilitacją, mechanizmami kompensacyjnymi oraz nowoczesnymi technikami terapeutycznymi, które pomagają w poprawie chodu i równowagi. Uczestnicy szkolenia nt. rehabilitacji kończyny dolnej po udarze zdobędą wiedzę, jak skutecznie oceniać stan pacjenta i wdrażać indywidualnie dopasowane strategie terapeutyczne.
Dla osób, które pragną poszerzyć już dobytą wiedzę na temat rehabilitacji po udarze proponujemy kolejny rodzaj kursu dla fizjoterapeutów o nazwie: Wczesna rehabilitacja po udarze. Szkolenie skierowane jest do fizjoterapeutów, którzy pragną zdobyć lub poszerzyć wiedzę na temat wczesnej rehabilitacji pacjentów po udarze mózgu. Wczesne wdrożenie terapii ma kluczowe znaczenie dla poprawy funkcji ruchowych, zapobiegania powikłaniom i zwiększenia szans na powrót pacjenta do samodzielności. Podczas kursu Wczesna rehabilitacja po udarze, uczestnicy zapoznają się z najnowszymi wytycznymi dotyczącymi postępowania w ostrej i podostrej fazie udaru. Omówimy techniki usprawniania pacjentów leżących oraz strategie aktywizacji ruchowej i poznawczej, a także sposoby pracy nad funkcją kończyn górnych i dolnych. Szkolenie łączy teorię z praktyką, umożliwiając natychmiastowe zastosowanie zdobytej wiedzy w pracy klinicznej.
Jeśli preferują Państwo naukę zdalną, przygotowaliśmy dla Was specjalny, autorski kurs Zrozumieć udar, na którym Joanna Tokarska przedstawi podstawy wiedzy na temat problematyki pacjentów po udarze przekazane w prostej i zrozumiałej formie. Całość kursu On-Line dla fizjoterapeutów składa się z wygodnych 14 modułów. Każdy z nich posiada wiele lekcji w postaci VIDEO oraz audio. Jest to kompleksowa porcja wiedzy dla osób, które chcą poszerzyć swoją wiedzę na temat postępowania z pacjentami po udarze.
Informujemy tylko o wielkich wydarzeniach i akcjach promocyjnych w Med Coach!
Dzielimy się dobrymi treściami naszych Instruktorów!
